Uraku-en, Inuyama

Uraku-en jest ogrodem w stylu japońskim mieszczącym jeden ze słynnych pawilonów herbacianych Jo-an. Pawilon ten został zbudowany w 1618 roku przez Oda Uraku (1547-1621), młodszego brata Oda Nobunagi.  Uraku był dowódcą wojskowym oraz mistrzem ceremonii herbacianej, uczniem słynnego mistrza Sen no Rikyu. W późniejszych latach swojego życia zamieszkał w rezydencji Shodenin Shoin, obok której zbudował pawilon herbaciany Jo-an, na terenach świątyni Kennin-ji w Kioto. Oba budynki, Shodenin Shoin oraz Jo-an, zostały w 1971 roku przeniesione do miasta Inuyama w prefekturze Aichi i umieszczone w ogrodzie nazwanym od imienia Oda Uraku „Uraku-en”. W ogrodzie znajduje się jeszcze jeden pawilon, zwany Gen-an, który jest repliką pawilonu zbudowanego przez Uraku dla Toyotomi Hideyoshi. Jo-an jest uznany za Skarb Narodowy Japonii.

Jo-an ma formę prostej, pokrytej strzechą chaty, o wielkości zaledwie 3,5 maty. Taki typ wolno stojących pawilonów herbacianych, o rustykalnym charakterze, nosi nazwę soan. Otoczony jest on niewielkim ogrodem, do którego prowadzi brama Kaya-mon, z dachem pokrytym strzechą.  Wyłożona kamieniami tobi-ishi ścieżka wiedzie do pawilonu i znajdującej się przed nim studni. Obok stoi budynek Shodenin Shoin, gdzie Uraku mieszkał.

Niedaleko znajduje się pawilon herbaciany Gen-an, z własnym niewielkim ogrodem, ławką dla oczekujących gości i tsukubai – kamiennym naczyniem z wodą, służącą do symbolicznego obmycia rąk i ust przez gości.

Niewielkie ogrody otaczające pawilony herbaciane noszą nazwę roji (露地), co znaczy „zroszona ziemia”. Roji spełniają nie tyle funkcję ogrodu ile raczej wejścia do pawilonu, duchowego przejścia z pełnego zgiełku świata zewnętrznego do atmosfery wyciszenia i kontemplacji ceremonii herbacianej. Drzewa i rośliny rosnące tutaj są najczęściej zimozielone i powściągliwe w swoim charakterze. Unika się obficie kwitnących roślin i kwiatów, ponieważ ogród ma tworzyć atmosferę wyciszenia. Dzieli się on zwykle na ogród zewnętrzny i wewnętrzny. Po wejściu przez bramę, w ogrodzie zewnętrznym napotkamy ławkę dla gości gdzie mogą oni przysiąść, odpocząć chwilę i obserwując ogród odpowiednio nastroić się do ceremonii. Po znaku danym przez gospodarza goście przechodzą przez prostą, bardziej symboliczną niż rzeczywistą, bramę wewnętrzną i po kamieniach tobi-ishi przechodzą do naczynia z wodą tsukubai, gdzie obmywają ręce i usta. Teraz mogą już wejść do pawilonu przez niewielkie kwadratowe drzwi zwane nijiriguchi. W tym celu należy się głęboko pochylić i praktycznie wejść do pawilonu na czworakach. Samurajowie musieli zostawić swoje miecze na specjalnym stojaku znajdującym się na zewnątrz a cały akt wejścia miał na celu okazanie pokory.

Charakterystycznymi cechami ogrodów roji są właśnie: bramy, kamienie po których się stąpa (tobi ishi), kamienne latarnie (toro), naczynia do ablucji (tsukubai). Pawilony, do których te ogrody prowadzą, mają niewielką powierzchnię i rustykalny charakter a całość przesiąknięta jest atmosferą wyrafinowanej prostoty i spokoju.

Tokoname

Style w ceramice japońskiej wywodzą się najczęściej od nazwy miejscowości, w której naczynia są wytwarzane rzadziej od imienia rodziny lub imienia indywidualnego twórcy. Każdy ze stylów ma swoje cechy charakterystyczne, które zależą między innymi od właściwości dostępnej w danym regionie gliny (minerały zawarte w glinie nadają jej różny kolor i strukturę), sposobu wypału, czy glazurowania.

Ciekawostką jest, że Japończycy przywiązali się do wyrobów kamionkowych, które zawsze cieszyły się tutaj dużą popularnością nawet po tym jak porcelana stała się powszechnie dostępna. Ceramika z Tokoname to przykład właśnie wyrobów kamionkowych.

Tokoname (常滑), położone nad zatoką Ise na południe od Nagoi, jest jednym z najstarszych ośrodków wyrobu ceramiki w Japonii. Jest ono jednym z tak zwanych „sześciu starych piecow” (rokkouyo 六古窯), czyli ośrodków ceramicznych w Japonii działających nieprzerwanie od okresu Kamakura (1185-1333). Tokoname jest spośród nich najlepiej zachowane i ma swoją niepowtarzalną atmosferę. Przy jego wąskich, krętych uliczkach położone są warsztaty, gdzie wciąż wyrabia się i sprzedaje miseczki, kubki i imbryki do herbaty. W miasteczku można zobaczyć tradycyjne piece do wypału ceramiki, a w niektórych warsztatach, pod okiem nauczyciela, spróbować samemu coś wykonać.

Początki Tokoname, jako ośrodka ceramiki, sięgają XII wieku i przez kilka stuleci wytwarzano tutaj między innymi kadzie do przechowywania żywności, wazony, misy, naczynia do herbaty. Dzięki korzystnemu położeniu nad zatoką Ise, wyroby te mogły być wysyłane drogą morską do innych regionów Japonii.

Największy rozwój miasteczka nastąpił pod koniec XIX wieku, kiedy to Japonia przeszła gwałtowny proces industrializacji. Rozpoczęto tutaj wówczas produkcję niektórych wyrobów, na przykład rur ceramicznych, na masową skalę. W następnych latach, do drugiej polowy XX wieku, Tokoname było miasteczkiem o przemysłowym krajobrazie, z licznymi dymiącymi kominami pieców do wypału.

Obecnie słynie ono z wyrobu donic do drzewek bonsai, kadzi, mis do ogrodów oraz czajniczków do herbaty. Produkowana jest tu również ceramika budowlana a z Tokoname wywodzi się i wciąż ma tu swoją główną siedzibę jedna z największych firm ceramiki sanitarnej w Japonii INAX.

Najsłynniejszym produktem z Tokoname jest czerwonobrązowy, nieglazurowany czajniczek do herbaty. Glina używana do jego wyrobu charakteryzuje się dużą zawartością żelaza, które nadaje mu jego charakterystyczny kolor. Jest on przykładem stylu tokoname-yaki (常滑焼) w ceramice japońskiej.

Czajniczków wyrabianych w Tokoname nie glazuruje się, bowiem woda wchodząc w reakcje chemiczne ze składnikami zawartymi w glinie nadaje zaparzanej w nich herbacie delikatnego smaku a same czajniczki w trakcie używania zmieniają swój kolor (jaśnieją).

Aby poczuć atmosferę miasteczka należy podążyć przebiegającą przez jego stare centrum „Ścieżką garncarską” (yakimono sanpomichi). Jest to oznakowana ścieżka spacerowa, wzdłuż której stoją zachowane stare budynki, piece, kominy, warsztaty garncarskie, sklepy z lokalną ceramiką i inne ciekawostki.

Najbardziej chyba popularnym punktem na „Ścieżce garncarskiej” jest tzw. dokanzaka  (土管坂) czyli „stok glinianych rur”. Ściany wyłożone są tu rurami ceramicznymi i butelkami na shochu a sama droga jest zbudowana z obręczy glinianych zapobiegających poślizgnięciu się.

Przy tej uliczce położony jest dom rodziny Takita – znanych kupców zajmujących się wysyłaniem i sprzedażą wyrobów z Tokoname. Obecnie jest to muzeum obrazujące życie bogatych kupców z późnego okresu ery Edo (1603-1867).

Jednym z tradycyjnych pieców do wypału ceramiki w Japonii był piec typu noborigama (登り窯) – piec budowany na stoku, gdzie każda następna komora jest położona wyżej od poprzedniej. Ten zachowany w Tokoname został zbudowany w 1887 roku i był w użyciu do roku 1973. Opalany był najpierw drewnem, później węglem a z tylu pieca możemy zobaczyć jego 10 kominów.

Innym produktem, z którego słynie Tokoname jest kot maneki-neko. Jest to figura siedzącego kota z podniesioną jedną łapką, w geście przywoływania. Maneki-neko zaprasza w ten sposób do domów i biur szczęście, pieniądze, przyjaciół lub klientów.

Narai-juku

W okresie rządów siogunatu Tokugawa (1603-1867) trakt Nakasendo, biegnący ponad 500 km z Edo do Kioto, w swojej środkowej części przebiegał przez Alpy Japońskie wzdłuż doliny rzeki Kiso. Pokrywał się on tutaj, na odcinku o długości ok. 70 km, ze wcześniej już istniejącym traktem zwanym Kisoji (木曽路). Spośród 69 stacji odpoczynkowych na trakcie Nakasendo - 11 było położonych na drodze Kisoji. Wśród nich najlepiej do dzisiaj zachowały się Tsumago-juku, Magome-juku i Narai-juku.

Po trakcie przemieszczano się głównie na piechotę a przedstawiciele wyższych klas podróżowali w lektykach zwanych kago. Z tego względu, co kilkanaście kilometrów budowano stacje odpoczynkowe gdzie podróżni mogli odpocząć, zjeść, przenocować lub wymienić tragarzy. Na drodze Kisoji położone one były w odległości 8-16 km od siebie. Tragarze pracujący w danej stacji, mogli transportować ładunek tylko do sąsiedniej stacji a ich stawka była odgórnie ustalana przez władze. Kobietom nie wolno było podróżować samodzielnie i musiał towarzyszyć im mężczyzna.

Narai-juku (奈良井宿), położone w prefekturze Nagano na wysokości 935 m.n.p.m., było 34-tą stacją na trakcie Nakasendo. Było ono ulokowane mniej więcej w połowie drogi pomiędzy Edo a Kioto.  Była to najwyżej położona stacja na drodze Kisoji i wielu podróżnych zatrzymywało się tutaj na noc przed przekroczeniem przełęczy Torii (1197 m.n.p.m.). Narai było jednym z najbogatszych miasteczek na trakcie Kisoji i nosiło przydomek „Narai tysiąca domów”(Naraisenken 奈良井千件).

Współczesne Narai-juku ciągle zachowuje atmosferę dawnej stacji. Wzdłuż jednej ulicy, będącej pozostałością dawnego traktu, stoją zachowane rzędy drewnianych domów.  Ich unikalną cechą architektoniczną, niespotykaną w innych shukuba machi, jest „przewieszające” się nad parterem pierwsze piętro budynku – wystaje ono horyzontalnie ponad poziom parteru.

Droga, wzdłuż której położone są domy, w odróżnieniu od Tsumago i Magome, jest otwarta dla ruchu samochodowego. Przechadzając się nią napotkamy sklepy z pamiątkami, restauracje, pensjonaty, udostępnione do zwiedzania domy, świątynie. Z wyrobów lokalnych możemy kupić nurigushi – grzebienie pokrywane laką i magemono – okrągłe pojemniki wykonane z drewna cyprysów hinoki.

Drewno hinoki, cenione ze względu na jego wysoką jakość, było używane do budowy pałaców, świątyń czy chramów. Dolina Kiso słynęła ze swoich cyprysów hinoki i do dzisiaj do budowy chramów w Ise używa się właśnie drzew z tego regionu.

Niedaleko Narai-juku położona była inna ważna stacja na trakcie – Kiso Fukushima. Znajdował się w niej punkt kontrolny zwany seki (関), gdzie podróżni musieli okazywać pozwolenie na przejazd. W początkach swojego rozwoju seki były miejscami gdzie pobierano myto za używanie dróg a w okresie Edo zaczęły pełnić funkcje punktów kontrolnych podróżnych. Sprawdzano w nich pozwolenia na przejazd, czy wśród podróżujących nie ma kobiet wyjeżdzających bez zezwolenia z Edo, szukano przemycanej broni a na Kisoji sprawdzano również ewentualny przemyt drewna z cyprysów hinoki.

Większe shukuba machi miały swoje własne punkty kontrolne zwane bansho (番所), które czuwały nad zachowaniem podróżnych.

Magome-juku

Magome-juku (馬籠宿), położone w południowej części prefektury Gifu, było 43 stacją na trakcie Nakasendo. Wzdłuż drogi biegnącej po stromym stoku, pomiędzy najwyższym i najniższym punktem miasteczka, stoją odrestaurowane domy, które w XVIII wieku służyły jako zajazdy i sklepy dla podróżnych. Ponieważ miasteczko było zniszczone dwa razy w ogromnych pożarach w 1895 i 1915 roku, większość budynków nie zachowała się w oryginalnym stanie i została odbudowana w XX wieku. Położenie na stoku i związane z tym osadzanie domów na kamiennych podbudowach nadają miasteczku jego specyficzny wygląd i urok.

Magome, jak większość stacji odpoczynkowych na traktach, czyli shukuba machi (宿場町), położone jest wzdłuż jednej ulicy – przebiegającego przez miasteczko dawnego traktu Nakasendo. Zachowane zostały tutaj elementy typowe dla takich miasteczek. Wchodząc do Magome w jego najniższym punkcie, napotkamy zachowany zakręt pod kątem prostym zwany masugata (枡形). Istnieją różne teorie dotyczące funkcji zakrętów masugata ale zasadniczo uważa się, że zakręty takie były zabiegiem obronnym mającym na celu utrudnienie przesuwania się przeciwnika w przypadku ataku na miasteczko. Shukuba machi zapewniały odpoczynek, pożywienie i wymianę tragarzy konnych wielu ważnym podróżnym jak na przykład feudalnym panom ziemskim daimyo. Zakręty masugata miały utrudniać atak na miasteczko oraz na ważnych podróżnych, którzy się tu zatrzymywali.

Zaraz po tym zobaczymy joyato (常夜灯) - latarnię, która paliła się całą noc. Takie kamienne latarnie umiejscawiano na obu końcach miasteczek, zapalano po zapadnięciu zmroku i palono całą noc, aż do świtu.

Wspinając się po stoku w górę miasteczka miniemy główny zajazd zwany honjin, zajazd pomocniczy waki-honji, zwykłe zajazdy hatago aż dotrzemy do tablicy ze spisem praw i rozporządzeń tzw. kosatsuba. Jest ona ulokowana przy drodze, tuż przy wjeździe do miasteczka od strony Tsumago tak, aby wszyscy podróżni mogli ją przeczytać.

Największym budynkiem w miasteczkach był główny zajazd zwany honjin (本陣), często ulokowanym w centrum miasteczka, z ogrodzeniem i dużą bramą wjazdową. Nazwa honjin była również dziedzicznym tytułem właścicieli tych zajazdów, którzy pełnili jednocześnie funkcje sołtysa/burmistrza miejscowości. Reprezentowali oni interesy mieszkańców w kontaktach z siogunatem oraz byli odpowiedzialni za przestrzeganie przez mieszkańców praw i rozporządzeń wydawanych przez rządy Tokugawa.

W Magome, w głównym zajeździe honjin, urodził się najsłynniejszy mieszkaniec tej miejscowości - pisarz Shimazaki Toson (1872-1943). Jego przodkowie prowadzili zajazd i pełnili funkcje głowy miasteczka. Świat ten przestał istnieć wraz z końcem siogunatu Tokugawa, a Shimazaki Toson dorastał i żył już w innej rzeczywistości. Upamiętnił on jednak życie mieszkańców tych regionów w swojej powieści historycznej „Yoake Mae”, (czyli Przed świtem). Na kilkuset stronach opisuje on zmiany zachodzące w społeczeństwie japońskim w drugiej połowie XIX wieku, na przełomie okresów Edo (1603-1867) i Meiji (1868-1912). Obecnie w zajeździe honjin mieści się jego muzeum.

Gdy miniemy tablice kosatsu i podążymy dalej drogą w górę, w kierunku przełęczy Magome, dojrzymy przy drodze nieduży kamień z wyrzeźbioną parą ludzką, czyli dosojin (道祖神). Dosojin to bóstwa strzegące dróg i podróżnych. Najczęściej przedstawiane były w postaci figur ludzkich rzeźbionych w niedużych kamieniach umieszczanych przy drogach. Tutaj dosojin przybiera formę parę małżeńskiej. Takie kamienie można było na przykład spotkać w odizolowanych częściach traktów lub w pobliżu przełęczy, gdzie przychylność bóstw była podróżnym szczególnie potrzebna.

Z Magome-juku można przejść dobrze utrzymanym szlakiem do Tsumago-juku częściowo wyłożonym jak za dawnych czasów kamieniami zwanymi ishitatami. Część traktu, zwłaszcza na jego górskich odcinkach lub przy przełęczach wyłożona była takimi kamieniami. Większość z nich uległa zniszczeniu i nie zachowała się do czasów dzisiejszych, ale niektóre fragmenty zostały odbudowane a oryginalne ishidatami zachowały się jeszcze po drodze z Magome do Ochiai, 44-tej stacji na trakcie, w pobliżu Shinchaya.

Miejsce o nazwie Shinchaya było punktem odpoczynkowym w drodze pomiędzy tymi dwoma stacjami. Takie punkty, tak zwane tateba, były miejscami, gdzie podróżni pokonujący drogę zwykle pieszo mogli nabrać sił i posilić się przed dalszą podróżą w znajdujących się tu herbaciarniach.

Tsumago-juku

W okresie Edo (1603-1868) pięć głównych dróg łączyło ówczesne Edo (obecne Tokio) z pozostałą częścią kraju. Dwie najdłuższe i najważniejsze spośród nich to: słynna Tōkaidō (東海道) – droga biegnąca wzdłuż wschodniego wybrzeża oraz Nakasendo (中山道), która biegła przez środkową, górzystą część kraju. 

Drogi były pod bezpośrednią kontrolą siogunatu. Oprócz kontroli nad ruchem ludności i towarów, ich ważną funkcją było umożliwienie feudalnym władcom ziemskim zwanym daimyo (大名) częstych podróży do Edo wynikających z systemu sankin kotai. Był to system kontroli panów feudalnych, w którym siogunat wymagał aby rezydowali oni naprzemiennie w Edo i swoich posiadłościach. W związku z tym daimyo zmuszeni byli odbywać co kilka miesięcy regularne procesje do Edo, gdzie na stale przebywały ich żony i dzieci jako zakładnicy zapewniający lojalność daimyo wobec siogunatu. Daimyo towarzyszyli w tych podróżach samurajowie. Koszt takich podróży oraz konieczność utrzymania dwóch rezydencji były na tyle obciążające, że nie pozwalały panom feudalnym na prowadzenie wojen.

Wzdłuż traktów pobudowane były miasteczka, gdzie podróżni mogli przenocować, posilić się czy wymienić tragarzy z końmi. Miejscowości te w języku japońskim nazywały się shukuba-machi (宿場町), co można przetłumaczyć jako stacje odpoczynkowe, miasta-stacje lub po prostu stacje. Wiele z tych miasteczek ma zachowany do dzisiaj w swojej nazwie dodatek shuku lub juku, oznaczający kwaterę, zajazd - jak na przykład Tsumago-juku (妻籠宿).

W każdej z takich stacji znajdował się główny zajazd zwany honjin (本陣)- dla daimyo, samurajów i arystokracji dworskiej oraz zajazd pomocniczy zwany waki-honjin (脇本陣)- dla niższych rangą. Oprócz tego były zajazdy dla zwykłych podróżnych oferujące posiłki i noclegi, czyli hatago (旅籠), tańsze zajazdy oferujące tylko noclegi, herbaciarnie oraz sklepy.

Znajdowały się tu również specjalne tablice ze spisem praw i rozporządzeń wydawanych przez siogunat, tak zwane kosatsu (高札). Tablice takie umieszczone były zwykle w specjalnie do tego wyznaczonym miejscu przy drodze i ich celem było przekazanie do publicznej wiadomości obowiązujących praw i rozporządzeń. Dotyczyły one zarówno spraw praktycznych takich jak wysokości opłat dla tragarzy jak i nakazów dotyczących życia codziennego: regulacji stosunków rodzinnych, szacunku dla przełożonych, zakazów uprawiania hazardu czy posiadania broni palnej.  W Tsumago siedem tablic zawieszonych jest wysoko obok siebie i nachylonych pod pewnym katem stwarzając wrażenie, że patrzą na przechodniów z góry.

Tsumago, położone w południowo-zachodniej części obecnej prefektury Nagano, było 42-gą stacją na trakcie Nakasendo. Nazwę Nakasendo (中山道) można przetłumaczyć  jako „droga wśród gór”. Trakt ten miał około 534 km długości, brał początek na moście Nihonbashi w Edo, który był miejscem gdzie zbiegało się wszystkie 5 głównych dróg kraju, przebiegał przez góry centralnej Japonii i kończył się w Kioto. Na trakcie położonych było 67 stacji odpoczynkowych, a jeśli liczyć Kioto i Edo to było ich 69.

Miasteczka te straciły swoją funkcję i znaczenie z biegiem czasu, zwłaszcza w związku z rozwojem kolei żelaznych na początku XX wieku, a ich drewniana zabudowa często niszczona była przez pożary. Do czasów dzisiejszych zachowały się nieliczne. Jedną z najlepiej zachowanych takich miejscowości jest właśnie Tsumago-juku.

Tsumago, stara się zachować wygląd i atmosferę miasta z okresu Edo. Linie elektryczne są tu ukryte a samochodom nie wolno poruszać się po głównej ulicy w ciągu dnia. Nie ma tu nowoczesnych budynków ani znaków. Wzdłuż głównej ulicy stoją odbudowane lub odrestaurowane drewniane domy szeregowe. Większość z nich w XVIII wieku służyła, jako zajazdy i sklepy dla podróżnych. Główny zajazd, honjin, nie zachował się w oryginalnym stanie i został odbudowany w 1995 roku, zachował się natomiast zajazd pomocniczy waki-honjin.  Tsumago ma również zachowany zakręt pod kątem prostym zwany masugata (枡形). Budowa takiego ostrego zakrętu, lub dwóch ostrych zakrętów, była zabiegiem obronnym mającym na celu utrudnienie ataku. Najeźdźca poruszający się po drodze nie widział, co się kryje za takim zakrętem ani w którym kierunku biegnie dalej droga. Konieczność wykonywania takich skrętów zwalniała również szybkość przesuwania się przeciwnika.

Miasteczko podupadło, gdy w 1911 roku została zbudowana linia kolejowa Chuo-sen, która omijała Tsumago. Straciło ono wtedy swoją funkcję i źródła utrzymania. Dopiero w latach 60-tych i 70-tych XX wieku, z inicjatywy mieszkańców, zostało odrestaurowane i objęte ochroną konserwatorską. Tsumago, pomimo swego muzealnego wyglądu, jest w pełni zamieszkane z pensjonatami, restauracjami i sklepami z pamiątkami, jako głównymi źródłami dochodu.

Z Tsumago-juku można przejść do następnej zachowanej i odrestaurowanej stacji na Nakasendo zwanej Magome-juku (馬籠宿). Długość trasy wynosi około 8 km i czas potrzebny na jej przejście to 2-3 godziny. Jest to dobrze utrzymana część dawnego traktu Nakasendo.

Irysy

Druga połowa maja i czerwiec to czas irysów, które w parkach sadzone są w podmokłych zagłębieniach.  Podziwiać je można chodząc po specjalnie zbudowanych drewnianych platformach i patrząc na ich piękne, duże kwiaty z góry.

Istnieje ogromna liczba odmian irysów a wśród nich są pochodzące z Japonii Iris ensata (jap. hanashobu), Iris laevigata (jap. kakitsubata) i Iris sanguinea (jap. ayame). Spośród nich, najbardziej popularną poza Japonią odmianą jest Iris ensata, zwany tez irysem japońskim. W Japonii nazywany jest hanashobu i występuje w ogromnej ilości odmian. Jest on tutaj uprawiany, krzyżowany i udoskonalany już od kilku stuleci. Uprawia się go na podmokłym terenie. Jest wysoki i ma piękne duże kwiaty w kolorach od białego, poprzez wiele odcieni fioletu aż do czerwono-fioletowego.

Irysem rosnącym w wodzie jest Iris laeviata, z pięknie wyginającymi się w łuk niebiesko-fioletowymi płatkami. Iris sanguinea, o fioletowych kwiatach, rośnie dziko na suchych terenach.

Chram Uji-kami, Uji

Chram Uji-kami jest uważany za najstarszy zachowany chram shintoistyczny w Japonii. Znajduje się on na liście światowego dziedzictwa UNESCO, jako jeden z „Historycznych Zabytków Dawnego Kioto”.

Chram jest dedykowany cesarzowi Ojin i jego synom: cesarzowi Nintoku i Uji no Wakiiratsuko. Imię cesarza Ojin pojawia się w najstarszych japońskich kronikach historycznych z VIII wieku - Kojiki i Nihonshoki, gdzie jest wzmiankowany jako 15-ty cesarz, jednak jego postać jest w większości legendarna.

Istnieje legenda mówiąca, ze cesarz Ojin miał dwóch synow: późniejszego cesarza Nintoku oraz jego młodszego brata Uji no Wakiiratsuko, którego ojciec mianował swoim następcą. Po śmierci cesarza Ojin, Uji no Wakiiratsuko odmówił jednak objęcia tronu bowiem uważał, że tron należy się jego starszemu bratu. Ten jednak, nie chcąc się sprzeciwić woli ojca, również odmówił objęcia tronu. Ostatecznie Uji no Wakiiratsuko popełnił samobójstwo a jego starszy brat został cesarzem Nintoku.

Budynki chramu nie były w celu rytualnego oczyszczenia usuwane i odbudowywane regularnie na nowo, jak to miało miejsce w wielu chramach shintoistycznych. Zwyczaj ten był praktykowany do okresu Edo (1603-1868) a w przypadku świątyni Ise jest on kontynuowany do czasów obecnych. W chramie Uji-kami, górny budynek - honden (główne sanktuarium mieszczące symbol czczonego bóstwa) pochodzi z okresu Heian (794-1185) a dolny budynek – haidan (miejsce modlitw dostępne dla wszystkich) z okresu Kamakura (1185-1333).

Honden jest najstarszym przykładem stylu nagare-zukuri w architekturze chramów shintoistycznych, gdzie trzy wewnętrzne świątynie zbudowane są w jednym szeregu i połączone w jedną strukturę.

W religii shinto, święte lub czyste w sensie sakralnym obiekty i miejsca otoczone są sznurem plecionym ze słomy ryżowej, zwanym shimenawa. Sznur taki często widzimy na bramach chramów, świętych drzewach czy głazach. W chramie Uji-kami, przed budynkiem haidan, znajdują się również dwa kopce „czystego”  piasku, używanego do obrzędów religijnych.

Klasztor Mampuku-ji, Uji

Mampuku-ji jest buddyjską klasztorem zen i główną siedzibą szkoły zen obaku. Szkoła obaku jest jedną z trzech szkół buddyzmu zen w Japonii, do których zaliczają się oprócz niej również szkoły rinzai i soto.

Dwoma wielkimi propagatorami nurtu zen w Japonii byli mnisi Eisai (1141-1215) oraz Dogen (1200-1253). Eisai, po swoim powrocie z Chin w 1191 roku, założył szkołę rinzai kładącą nacisk na zazen (siedzącą medytację) oraz szukanie odpowiedzi na koan. Dogen również pobierał nauki u chińskich mistrzów zen i po powrocie do Japonii założył szkołę soto, kładącą nacisk na zazen, zwłaszcza w formie shikantaza (skupianie się tylko na siedzeniu).

Szkoła obaku ma późniejszy rodowód i została zapoczątkowana w Japonii przez chińskiego mistrza zen Yin-yuan, znanego pod japońskim imieniem Ingen (1592-1673). Łączy ona praktykę medytacyjną zen z elementami nauki szkoły Czystej Krainy (szkoły jodo) np. praktyka nembutsu (recytowanie imienia Buddy Amidy).

Mistrz Ingen pobierał nauki w klasztorze Wanfu (jap. Mampukuji), na górze Huangbo (jap. góra Obaku), w prowincji Fujian w Chinach, zostając następnie jego opatem. W 1654 roku przybył do Japonii wraz z towarzyszącą mu grupą chińskich uczniów, architektów, artystów, rzemieślników i rozpoczął głoszenie swoich nauk. Szkoła obaku wywodziła się z tych samych tradycji co japońska szkoła rinzai, jednak istniały pomiędzy nimi różnice. Cechami praktyki szkoły obaku były: medytacja, koany, nembutsu, rygorystyczne przestrzeganie reguł monastycznych, praca wśród zwykłych ludzi np. w czasie klęsk żywiołowych, utrzymywanie chińskiej tożsamości kulturowej (język rytualny, wegetariańskie posiłki fucha ryori, szaty mnichów).

W 1661 roku mistrz Ingen założył klasztor Mampuku-ji położony na wzgórzu Obaku w Uji na południe od Kioto. Wzorowana ona była na chińskim klasztorze Wanfu, gdzie Ingen pobierał nauki i był opatem. Nazwa obu świątyń jest zapisywana dokładnie tymi samymi znakami 黄檗山萬福寺 i w wymowie japońskiej brzmi ona Obaku-san Mampuku-ji, co dosłownie oznacza Klasztor Mampuku-ji na Górze Obaku. Ponadto, w rejonie nowo założonego klasztoru rosło wiele drzew korkowca (phellodendron amurense), którego nazwa w języku japońskim brzmi obaku (黄檗). Jest to jedna z podstawowych roślin w tradycyjnej medycynie chińskiej, używana również jako żółty barwnik do tkanin i papieru.

Klasztor został zbudowany w stylu architektonicznym chińskiej dynastii Ming i jego chiński charakter wyróżnia go spośród innych świątyń zen w Japonii. Jest to rozległy kompleks, gdzie główne budynki świątynne położone są w linii prostej i połączone kamiennymi ścieżkami, a po bokach rozciągają się kamienne ogrody. Ponadto, główne budynki połączone są z budynkami bocznymi zadaszonymi przejściami. Chiński klimat klasztoru można poczuć, na przykład, w prowadzącej do kompleksu bramie So-mon z jej dwupoziomowym dachem, wazie do spalania kadzidełek w pięknych, barwnych kolorach, drewnianej rybie - na której wybijano godziny czy tez możliwości spróbowania fucha ryori – chińskiego wegetariańskiego jedzenia.

Mistrz Ingen wprowadził też do Japonii i rozpowszechnił zwyczaj picia zielonej herbaty typu sencha. W przypadku herbaty sencha zaparza się jej liście, w odróżnieniu od sproszkowanej herbaty matcha stosowanej w japońskiej ceremonii picia herbaty zwanej chado. W Mampuku-ji praktykowano ceremonię picia herbaty zwaną senchado.

Byodo-in, Uji

W okresie Heian (794-1185) arystokraci i członkowie rodziny cesarskiej budowali swe letnie rezydencje w dolinie rzeki Uji, na południe od Kioto. Byodo-in był wiejską rezydencją należącą do Fujiwara Michinaga, wpływowego doradcy cesarza. W 1052 roku jego syn Fujiwara Yorimichi przekształcił rezydencję w świątynię buddyjską i nazwał Byodo-in.

Jednym z dominujących wówczas wierzeń była teoria Mappo, czyli Okres Upadku Prawa (mianem prawa określone są tutaj nauki Buddy). Według niej buddyzm dzielił się na 3 okresy o postępującym stopniu upadku: pierwszy – idealny, kiedy podążano za naukami Buddy, drugi – zdegenerowany i trzeci – okres upadku, kiedy zaprzestano praktykowania nauk Buddy. Pod koniec epoki Heian wierzono, ze dwa pierwsze okresy już minęły i ludzkość wkroczyła w okres trzeci, czyli Mappo. Ponieważ osiągnięcie oświecenia było niemożliwe zwracano się o pomoc do Buddy Amidy, który pomaga wszystkim w zbawieniu i przenosi do Zachodniego Raju Buddy Amidy, czyli tak zwanej Czystej Krainy. Aby odrodzić się w Zachodnim Raju wystarczy recytować imię Amidy („namu Amida Butsu”), praktyka znana w Japonii pod nazwą nembutsu. Kult Buddy Amidy zyskał dużą popularność i w 1174 roku mnich Honen założył szkołę Czystej Krainy (szkoła jodo).

Sala Amidy zbudowana została w 1053 roku. Od centralnej części budynku odchodzą dwa skrzydła w kształcie litery L a z tylu dołączony jest korytarz. Całość przypomina mitycznego feniksa z rozpostartymi skrzydłami i ogonem, a ponieważ dach budynku ozdobiony jest dodatkowo parą feniksów sala zaczęła być również nazywana Salą Feniksa. Wewnątrz budynku umieszczona jest, zwrócona na wschód, postać medytującego Buddy Amidy zrobiona z japońskich cyprysów i pokryta zlotem.

Sala Amidy położona jest na sztucznej wyspie zbudowanej na stawie Aji-ike. Przez wiele lat odwiedzający Buddę mogli się tylko pokłonić mu ze wschodniego brzegu stawu – kłaniając się zwracali się naturalnie w kierunku zachodnim, czyli kierunku Zachodniego Raju Buddy Amidy. Jest to przykład typowego Ogrodu Czystej Krainy (stylu jodo), którego elementem była postać Buddy siedzącego i kontemplującego na kwiecie lotosu na wyspie pośrodku stawu.

Cały kompleks świątynny składał się w przeszłości z wielu budynków, które zostały w większości zniszczone w pożarach. Sala Amidy zachowała się w oryginalnym stanie i jest jedną z niewielu drewnianych budowli z okresu Heian (794-1185) zachowanych do dzisiaj w oryginalnym stanie. Byodo-in został w 1994 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jako jeden z „Historycznych Zabytków Dawnego Kioto”. Wizerunek świątyni znajduje się na japońskiej monecie 10-cio jenowej.

Sala Amidy (Sala Feniksa) była poddawana pracom konserwatorskim. Budynek był pokryty tymczasowym dachem i ścianami osłaniającymi oraz zamknięty dla zwiedzających.

Klasztor Saiho-ji, Kioto

Świątynia Saiho-ji (西芳寺) słynie ze swojego porośniętego mchem ogrodu i dlatego nazywana jest też „Świątynią Mchu” (Koke-dera). Oprócz tego, znajduje się tutaj również drugi ogród - kamienny - uważany za prototyp późniejszych kamiennych ogrodów karesansui w świątyniach zen.

Z powodu dużej popularności świątyni, aby uchronić jej delikatny ekosystem przed zniszczeniem, w 1977 zdecydowano się ograniczyć liczbę odwiedzających i obecnie ogrody można zwiedzać pod pewnymi warunkami. Najpierw należy pisemnie poprosić o pozwolenie na zwiedzanie, wysyłając zwrotną kartkę z imieniem, adresem, liczbą osób w grupie oraz datą planowanej wizyty. Wstęp na tereny świątyni odbywa się raz dziennie. Po przybyciu na wyznaczoną godzinę wszyscy uczestnicy zbierają się razem i biorą udział w medytacji lub recytowaniu sutr, a następnie ich kaligrafowaniu pędzelkiem i tuszem. Przepisane sutry podpisuje się własnym imieniem i adresem, dopisuje życzenie i składa w świątyni. Mnisi przechowują je i modlą się za wszystkich. Po odbyciu tych rytuałów, można zwiedzać ogrody świątynne. Czas zwiedzania jest limitowany i wynosi 90 minut. Nie można odwiedzić świątyni tylko w celu zobaczenia ogrodów.

Na miejscu obecnej świątyni istniała wcześniej inna świątynia buddyjska, należąca do szkoły Czystej Krainy (Jodo), w której czczony był Budda Amida. W 1339 roku została ona przebudowana na świątynię zen. Zadanie to powierzona słynnemu mistrzowi zen i architektowi krajobrazu Muso Soseki. Nazwa świątyni został przemianowana, przy zachowaniu identycznej wymowy dokonano zmiany jednego ideogramu w zapisie. Ze Świątyni Zachodniego Raju na Świątynię Zachodniego Zapachu.

Na terenach świątyni znajdują się dwa ogrody, oddzielone bramą. W ogrodzie pokrytym mchem znajduje się staw w kształcie chińskiego ideogramu „serce” lub „umysł” (心), wokół którego biegnie ścieżka spacerowa. Na stawie położone są trzy małe wyspy, połączone kamiennymi mostami z brzegiem. Pomimo tego, ze jest to ogród świątynny do jednego z brzegów przycumowana jest łódź, co przywołuje porównanie z ogrodami arystokratycznymi z okresu Heian. Świątynia słynie z pokrytego mchem ogrodu, jednak według francuskiego historyka Francois Berthiera mech nie był częścią oryginalnego planu. W projekcie Muso Soseki wyspy pokryte były białym piaskiem, a kwitnące wiosną drzewa czy czerwieniejące jesienią klony tworzyły kolorowy ogród, który dopiero w okresie Meiji (1868-1912) został zaniedbany i pokrył się mchem.

Zupełnie inny świat roztacza się przed zwiedzającymi po przekroczeniu bramy prowadzącej do górnego, kamiennego ogrodu. Na porośniętym drzewami stoku, pogrupowane na trzech poziomach leżą ułożone poziomo głazy. Kompozycja zwęża się od dołu ku górze, co nadaje jej wrażenie głębi. Całość robi naturalne a jednocześnie dynamiczne wrażenie, jakby schodzącej z góry kamiennej lawiny. Zacienienie oraz panująca tu cisza tworzą atmosferę powagi i kontemplacji. W przeszłości, ta część świątyni dostępna była tylko dla mnichów. Kamienny ogród jest jedynym elementem świątyni, który zachował się do naszych czasów w niezmienionym stanie, tak jak go zaprojektował Muso Soseki. Wkrótce po nim, Muso Soseki zaprojektował ogród w świątyni Tenryu-ji, który podziwiać można z pozycji siedzącej, tak jak to ma miejsce w klasycznych ogrodach zen. Te dwa ogrody dały początek kamiennym ogrodom zen (karesansui) w Japonii.

Azalie

Kwitną pod koniec kwietnia i na początku maja. Można je spotkać wszędzie, bo są popularnym krzewem ozdobnym w miastach i parkach japońskich.  Występują w wielu odmianach, wielkościach i kolorach. W klasycznych ogrodach japońskich rozświetlają trawniki pod sosnami lub nad zbiornikami wodnymi.

Klasztor Nanzen-ji, Kioto

W okresie siogunatów Kamakura (1192-1333) i Muromachi (1336-1573) główne klasztory buddyjskie zen szkoły rinzai były zorganizowane w system zwany Gozan (dosłownie „Pięć Gór”, przy czym słowo „góra” jest tutaj synonimem słowa klasztor).

Była to hierarchicznie zorganizowana struktura popieranych, sponsorowanych i kontrolowanych przez siogunów klasztorów buddyjskich. Stworzona aby propagować buddyzm zen w Japonii, wykorzystywana była przez kolejnych siogunów do kontrolowania sytuacji w prowincjach oraz wdrażania prawa i nakazów.

System ten, w ostatecznym kształcie z 1386 roku, dzielił klasztory na trzy klasy: gozan – należało do niej po pięć najważniejszych klasztorów zen z Kyoto i Kamakury, jissatsu - główne świątynie na prowincji i shozan - pomniejsze świątynie prowincjonalne. Ponad nimi wszystkimi, jako najwyższy w hierarchii, umieszczony był klasztor Nanzen-ji.

Klasztory zen prosperowały pod patronatem siogunatu a filozofia zen wywarła ogromny wpływ na ksztaltowanie się sztuki japońskiej: malarstwo tuszem, teatr Noh, ceremonię herbacianą, ikebanę czy sztukę ogrodów. Ponadto, w świątyniach tych powstała „literatura gozan” – poezja i proza w języku chińskim, często o świeckiej tematyce, tworzone przez japońskich mnichów praktykujących zen w klasztorach należących do systemu Gozan.

Nie wszystkie świątynie zen należały do systemu Gozan. Nie należały do niego, na przykład, tak duże i ważne klasztory jak Daitoku-ji (opuścił system) czy Myoshin-ji. W tych klasztorach ponad aktywne życie kulturalne przedkładano surowe, wypełnione medytacją życie klasztorne. Do systemu tego nie należały również (z niewielkimi wyjątkami) świątynie zen szkoły Soto.

Nanzen-ji został pierwotnie zbudowany jako pałac dla cesarza Kameyama, w którym zamieszkał on po abdykacji w 1274 roku. W 1291 roku cesarz przekształcił pałac w świątynię zen.

Do klasztoru prowadzi ogromna brama San-mon, poświęcona pamięci tych, którzy zginęli w walkach Tokugawy Ieyasu przeciwko Toyotomi Hideyori w Osace w latach 1614 -15. Budynek hojo, będący siedzibą opata, pochodzi z Pałacu Cesarskiego w Kioto i jest zbudowany w tradycyjnym stylu japońskim - jego dach jest pokryty gontem z cyprysów a nie dachówką ceramiczną jak w przypadku większości świątyń buddyjskich. Przy hojo znajduje się kamienny ogród zen z okresu Edo, którego autorstwo przypisuje się Kobori Enshu. Ogród ten w harmonijny sposób łączy swoją ograniczoną przestrzeń z budynkami świątynnymi, dachami, odległymi wzgórzami i lasami, korzystając z konceptu „pożyczonego krajobrazu”. Oprócz tego, na terenie świątyni znajduje się kilka innych, pomniejszych ogrodów. W budynku hojo możemy podziwiać malowidła na przesuwanych drzwiach fusuma autorstwa Kano Genshin i Kano Eitoku, a w połączonym przejściem budynku kohojo malowidło Kano Tanyu „Tygrys pijący wodę”.

Kompleks Nanzen-ji liczy w czasach obecnych 13 świątyń. Należy do niego klasztor Nanzen-in, posiadający piękny ogród z okresu Kamakura ze stawem, biegnącą wokół niego ścieżką, mchami i otaczającym lasem.