Tokoname

Style w ceramice japońskiej wywodzą się najczęściej od nazwy miejscowości, w której naczynia są wytwarzane rzadziej od imienia rodziny lub imienia indywidualnego twórcy. Każdy ze stylów ma swoje cechy charakterystyczne, które zależą między innymi od właściwości dostępnej w danym regionie gliny (minerały zawarte w glinie nadają jej różny kolor i strukturę), sposobu wypału, czy glazurowania.

Ciekawostką jest, że Japończycy przywiązali się do wyrobów kamionkowych, które zawsze cieszyły się tutaj dużą popularnością nawet po tym jak porcelana stała się powszechnie dostępna. Ceramika z Tokoname to przykład właśnie wyrobów kamionkowych.

Tokoname (常滑), położone nad zatoką Ise na południe od Nagoi, jest jednym z najstarszych ośrodków wyrobu ceramiki w Japonii. Jest ono jednym z tak zwanych „sześciu starych piecow” (rokkouyo 六古窯), czyli ośrodków ceramicznych w Japonii działających nieprzerwanie od okresu Kamakura (1185-1333). Tokoname jest spośród nich najlepiej zachowane i ma swoją niepowtarzalną atmosferę. Przy jego wąskich, krętych uliczkach położone są warsztaty, gdzie wciąż wyrabia się i sprzedaje miseczki, kubki i imbryki do herbaty. W miasteczku można zobaczyć tradycyjne piece do wypału ceramiki, a w niektórych warsztatach, pod okiem nauczyciela, spróbować samemu coś wykonać.

Początki Tokoname, jako ośrodka ceramiki, sięgają XII wieku i przez kilka stuleci wytwarzano tutaj między innymi kadzie do przechowywania żywności, wazony, misy, naczynia do herbaty. Dzięki korzystnemu położeniu nad zatoką Ise, wyroby te mogły być wysyłane drogą morską do innych regionów Japonii.

Największy rozwój miasteczka nastąpił pod koniec XIX wieku, kiedy to Japonia przeszła gwałtowny proces industrializacji. Rozpoczęto tutaj wówczas produkcję niektórych wyrobów, na przykład rur ceramicznych, na masową skalę. W następnych latach, do drugiej polowy XX wieku, Tokoname było miasteczkiem o przemysłowym krajobrazie, z licznymi dymiącymi kominami pieców do wypału.

Obecnie słynie ono z wyrobu donic do drzewek bonsai, kadzi, mis do ogrodów oraz czajniczków do herbaty. Produkowana jest tu również ceramika budowlana a z Tokoname wywodzi się i wciąż ma tu swoją główną siedzibę jedna z największych firm ceramiki sanitarnej w Japonii INAX.

Najsłynniejszym produktem z Tokoname jest czerwonobrązowy, nieglazurowany czajniczek do herbaty. Glina używana do jego wyrobu charakteryzuje się dużą zawartością żelaza, które nadaje mu jego charakterystyczny kolor. Jest on przykładem stylu tokoname-yaki (常滑焼) w ceramice japońskiej.

Czajniczków wyrabianych w Tokoname nie glazuruje się, bowiem woda wchodząc w reakcje chemiczne ze składnikami zawartymi w glinie nadaje zaparzanej w nich herbacie delikatnego smaku a same czajniczki w trakcie używania zmieniają swój kolor (jaśnieją).

Aby poczuć atmosferę miasteczka należy podążyć przebiegającą przez jego stare centrum „Ścieżką garncarską” (yakimono sanpomichi). Jest to oznakowana ścieżka spacerowa, wzdłuż której stoją zachowane stare budynki, piece, kominy, warsztaty garncarskie, sklepy z lokalną ceramiką i inne ciekawostki.

Najbardziej chyba popularnym punktem na „Ścieżce garncarskiej” jest tzw. dokanzaka  (土管坂) czyli „stok glinianych rur”. Ściany wyłożone są tu rurami ceramicznymi i butelkami na shochu a sama droga jest zbudowana z obręczy glinianych zapobiegających poślizgnięciu się.

Przy tej uliczce położony jest dom rodziny Takita – znanych kupców zajmujących się wysyłaniem i sprzedażą wyrobów z Tokoname. Obecnie jest to muzeum obrazujące życie bogatych kupców z późnego okresu ery Edo (1603-1867).

Jednym z tradycyjnych pieców do wypału ceramiki w Japonii był piec typu noborigama (登り窯) – piec budowany na stoku, gdzie każda następna komora jest położona wyżej od poprzedniej. Ten zachowany w Tokoname został zbudowany w 1887 roku i był w użyciu do roku 1973. Opalany był najpierw drewnem, później węglem a z tylu pieca możemy zobaczyć jego 10 kominów.

Innym produktem, z którego słynie Tokoname jest kot maneki-neko. Jest to figura siedzącego kota z podniesioną jedną łapką, w geście przywoływania. Maneki-neko zaprasza w ten sposób do domów i biur szczęście, pieniądze, przyjaciół lub klientów.